Агентите на Озна, од ослободувањето на Белград до крајот на 1944 година, ликвидирале десетици илјади српски граѓани, без суд, валидни докази и сведоци, по проценка на револуцијата.

Според пишувањето на „Експрес“, наследниците на Озна – УДБА, Д.Б., БИА се уште следат некои делови на „славната пракса“ во нивната војна со непријателите на народот. Совршенство достигнале во механизмите на ликвидација, тортура, производство на совршен страв и омраза. Таа „совршеност“ првично се викаше Озна, потоа УДБА, ДБ и денес БИА.

Кога беше основана на 13 мај 1944 година во Дрвар, беше врамена во речиси христијанската идеја на „Одделот за заштита на народот“. Од таа мимикрија се роди ѕвер, идејата на Јосип Броз, креативна рака во разработката и практиката го носи потписот на Србинот Александар Ранковиќ.

Како што пишува весникот, ова не е приказна за тоа како дојде до мотото „Озна дознава се“ (Озна се дозна), туку минијатурна ретроспектива на индустријата на смртта, како била создадена, какви методи користела и на крајот – какви ментални и психосоматски траги оставила кај Србите во нивното генетско наследство. Како и во Советскиот Сојуз, тајната полиција го претставуваше извлечениот меч на револуцијата, „најреволуционерниот и најборбен орган за зачувување на големите достигнувања на нашата револуција“.

Историчарот Срѓан Цветковиќ, кој својата научна работа ја посвети на репресијата на комунистичкиот режим за време и по Втората светска војна, за „Експрес“ вели дека Озна била организирана како политичка полиција од нејзиното основање на 13 мај 1944 година, методолошки според советскиот модел, водена од еден центар и организациски единствено поставена за цела Југославија. Седиштето на сојузната Озна кратко време беше во Институтот за понова историја на Србија, на плоштадот Никола Пашиќ. Тие долго време имаle седиште во денешната зграда на Танјуг, на Обилиќев венац.

Цветковиќ истакнува дека Озна предничи според теророт и по бројот на застрелани без судење во однос на другите земји во Европа.

Насилството не беше резултат на ексцес или вонредна состојба, туку дел од детално разработен план и се претвори во траен, тотален и совршен репресивен систем со кој владееше сеприсутната тајна служба базирана на полицијата, армијата и, се разбира, обвинителите и судовите, кои се неразделен дел од власта во сталинистичките системи. Тајната полиција беше столбот на репресивниот апарат. Целта беше да се воспостави диктатура на еден човек, една идеологија и една партија – Комунистичката партија. Озна беше составена од луѓе од различни општествени слоеви, но тврдокорни комунисти, лесно на чкрапалото и често наклонети кон партиското милје уште пред војната. Тие поминуваа обука и беа сериозно подготвени за понатамошна работа. Од нив се бараше да бидат конспиративни и да извршуваат наредби без премногу размислување – вели Цветковиќ.

Додека на овие простори се уште траеше војната, се сметаше дека е неопходно да се создаде единствена и моќна организација која ќе раководи со политичко-разузнавачката служба во странство и на окупираната територија, контраразузнавачката служба во единиците на НОВЈ. Озна за Србија беше создадена на Вис во јуни 1944 година, додека партизанските сили не беа навлезени подлабоко во Србија. На нејзино чело беше поставен Слободан Пенезиќ – Крцун, кој до крајот на 1944 година низ цела Србија постави мрежа на моќната Озна. Колку таа организација сериозно ја сфатила својата работа покажува податоткот дека 364 вработени во Озна до 1947 година направиле картотека со досиеја на 47.534 луѓе. На пример, во Босна имало околу 15.000, а во Црна Гора само 6.000 сомнителни.

Кадровскиот потенцијал на Озна, кој Цветковиќ го наведува во својата книга „Помеѓу срп и чекан“, бил внимателно боран меѓу најтврдокорните борци и бескомпромисни комунисти. Мотото беше „кој не може да го убие непријателот, не може да биде вистински комунист“. Од своето основање, на начинот и принципите на работа клучно влијание имала советската служба НКВД. Офицерите на Озна се школувале на академиите на НКВД и на Коминтерната во Москва, а потоа обучувале помлади колеги во Србија, пренесувајќи искуства од СССР. Речиси секое одделение имало по еден службеник на НКВД во својот состав. Тие не се мешале премногу во работата на Озна, бидејќи биле задолжени за белогардејските затвореници и советските граѓани кои се зтекнале во Белград. Сепак, некои поранешни членови на југословенската тајна полиција сведочат дека „главните непријатели“ биле заробени од НКВД, додека помалите риби биле оставени на Озна.

По освојувањето на градовите, Озна ја заземала затворска зграда или некоја поголема куќа и таму го отворала своето седиште. Честопати, според однапред направените списоци, веднаш почнувале апсењата и истраги со тортура, кои завршувале со тајни стрелања, со речиси задолжително криење на трагите. Се случувало и пресудите да бидат фабрикувани отпосле. За сите овие потфати, за разлика од другите тајни служби во комунистичките земји во Европа, Озна внимателно водела евиденција за жртвите, за подоцна да ги следи членовите на семејствата и потомците. Овие документи денес и се познати на јавноста, но интересно е што архивата на БИА се уште е достапна само за историчарите, но не и за новинарите.

Практиката била следна: Според пријава на граѓанин, кој може да се заснова само на гласини, агентите на Озна ги апсат осомничените, ги испрашуваат и ги прават нивните досиеја. Во Белград, на пример, со сите досиеја и списоци секој ден (некогаш и двапати) оделе на улица Маглајска (Дедиње), каде што во штабот на Озна ги проверувале списоците. Нивното пенкало обично пишувало два збора: „Бањица“ или „пукај“ (најчесто вториот, ако станувало збор за униформирани лица или означени како „изразит непријател“). Притоа, били речиси невозможно да се тргне име од списокот на кој луѓето биле ставени во категоријата С и назначени за стрелање. Особено прецизна евиденција се водела за претставниците на граѓанската власт: кметови, службеници, градоначалници, полицајци и други од бирократијата. Во истражниот затвор луѓето често биле подложени на различни форми на тортура, мачење и силување, најневеројатни ѕверства како корнње нокти, бесење на гениталиите, осакатување, претепување…

Ликвидациите се вршеле по однапред подготвен и добро осмислен план. Директивите од врвот биле прецизни. Се барало најголема тајност и бескомпромисна пресметка со „реакцинерите и соработниците, како и со нивните јатаци“. Еден од најважните методи научени во СССР бил „покривањето“, на секои 10 граѓани доаѓал по еден комесар, а во секое одделение на министерства и институции или погони на компании требало да се инсталира по еден агент. На членовите на КПЈ им беше доделена улога на осудувачи, а во големите градови системот на шпионажа и контрола допирал до станарите на секоја зграда. Управителите на зградата имале задача во име на Озна да ги контролираат станарите и посетителите. Недоверливите не можеле да се вработат.

Во еден документ Озна пишува: „Треба да се има предвид дека поверениците не смеат да знаат еден за друг, како и дека на работа треба да се покажат што е можно поконструктивни. Самото стрелање мора да се изврши во најголема тајност, за да не знае ни самиот штаб на бригадата. Уште еднаш ве потсетувам дека тоа важи за сите кои се во вашата единица. Имајте го ова на ум, бидејќи ако не се придржувате до ова, ќе сносите целосна лична одговорност…“

По краток престој во истражниот затвор (обично само неколку дена или недели), каде што затворениците често биле врзани со телефонска жица и обично само во долна облека, зат орениците во групи од 15 до 30 биле носени на местата на егзекуција. Има случаи на ликвидација на ранети воени затвореници кои биле носени на стрелање директно од болниците (Власотинце, Ваљево, Белград…). Во диви чистења во Србија, од септември 1944 година до март 1945 година, десетици илјади луѓе биле стрелани без судење, додека сличен број умреле како резултат на нечовечкото постапување во логорите и затворите. Повеќе од 59.000 луѓе убиени на повеќе од 211 локации се регистрирани во регистарот на жртви на различни начини ликвидирани во ова време. Оваа бројка не е конечна бидејќи недостасуваат добар дел од податоците и документацијата. По правило, во текот на ноќта па до утрото, најчесто биле стрелани на локации на периферијата на градовите, околу касарните, покрај бреговите на реките… Само во текот на ноќта на 31 октомври 1944 година, 81 лице било застрелано на локација Лапотинце кај Лесковац. Стрелачкиот вод броел од 15 до 30 војници на КНОЈ, од кои сите немале куршум во цевката. На некои места јавно се читале списоци на застреланите (Бањица-Белград) или биле дистрибуирани потврди за егзекуции.

Цветковиќ истакнува дека тоа е направено заради заплашување и дополнително осрамотување не само на ликвидираните, туку и на нивните семејства. Според сталинистичката „техника на салама“, неопходно било да се обележат не само „непријателите“, туку и сите оние кои имале некаква врска со нив.

Во вториот бран 1946-1948 година, цел на тогаш веќе формираната УДБА биле таканаречените придружници на револуцијата, главно социјалисти и земјоделци, кои биле апсени и осудувани главно под обвинение дека биле шпиони на западните сили во времето на Студената војна.

Конечно, во третиот бран на репресии од 1948 до 1953 година, но и подоцна, настрадаа „отпадниците“ од партискиот курс по судирот со дотогашниот идол на сите, Ј.В. Сталин. Пролетта 1948 година, поточно екскомуникацијата на југословенскиот водач од страна на Сталин, државниот и идеолошки конфликт доведе до апсење и тортура на сите обвинети коибиле обвинети дека се двоумеле или и натаму веруваат во Сталин, дотогаш неприкосновениот лидер во кој и самиот Јосип Броз се заколна на верност. Обвинувањата биле изнесенувани во истраги под невидена тортура, имало многу лажни признанија од луѓе само за да се спасат, не можејќи повеќе да ја издржат бруталната тортура. Најтрагичниот дел од приказната не е во самата масовност, туку во облиците на нечовечко мачење и тортура со цел да се ревидираат мислењата. Инспекторите барале од обвинетите да ги издадат своите соучесници, но и оние кои знаеле за такво нешто и не ги пријавиле.



Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.