Бродот „Берге Истра“ е најголемиот брод изграден во СФРЈ. Познат како „Југословенскиот титаник“, бродот беше изграден за богат норвешки сопственик на бродови потона пред 45 години во една од најтешките поморски несреќи во тоа време. Во несреќата животот го загубија 30 члена на екипажот, а зад бродот останаа голем број шпекулации и теории на заговор.

Најголемиот и технолошки најкомплексен брод што СФРЈ го направи во тоа време, со кој можеа да се превезуваат и нафта и железна руда, на првото морско патување, со шише шампањ, го испрати првата дама на поранешна СФРЈ, Јованка Броз во 1972 година.

Четири години подоцна, бродот потона, а обиди за расветлување на бројните теории на заговор за несреќата има со документарниот филм „Берге Истра“, на Дражен Мајиќ и Зоран Ангелески.

Приказната за бродот „Берге Истра“ почнува со геополитичката ситуација од тоа време, бидејќи поради војната меѓу Египет и Израел, нафтата од Персискиот Залив не можеше да стигне до Европа преку Суецкиот канал, туку преку подолга рута околу Африка, за која беа потребни поголеми танкери, некои и од 200 000 тони.

СФРЈ влезе на овој нов пазар во раните 1970-ти, со бродоградилиштето Пула и производство на вакви танкери за Бергесен, еден од двата најголеми сопственици на бродови во Норвешка.

Југославија се гордееше него, а норвешкиот бродосопственик Сигвал Бергенсен нарача серија од пет брода и ги именуваше според историските топоними: Берге Истра, Берге Адрија, Берге Ванга, Берге Бриони.

На денот на првото патување на Берге Истра, цела Пула беше таму за да ја види „монструозноста“ што ќе биде лансирана во морето.

Сепак, денот беше студен, па трупот едвај се помести и се лизна само на 15 метри, а потоа експерти на ЈНА дојдоа на помош и припадниците на југословенската морнарица и успеаја да го преместат бродот.

И покрај таа првична несреќа, Берге Истра, кој Бергесен го презеде како и другите нарачани бродови, веројатно ќе паднеше во заборав, да не беше поморската трагедија што се случи четири години подоцна, најверојатно во последните часови од 1975 година.

Берге Истра пловеше со 32 члена на екипажот, членови на седум нации, на пат од пристаништето Тубарао во Бразил до Јапонија со товар на железна руда, кога на 30 декември 1975 година, контактот со пловниот објект одеднаш се изгуби во Тихиот океан, близу филипинскиот остров Минданао.

Следните неколку дена ништо не се случуваше, а кога бродот не се појави во јапонското пристаниште на 5 јануари 1976 година, стана јасно дека нешто не е во ред и дури тогаш Норвежаните ја известија дипломатската служба, новинарите дознаа за исчезнувањето, а југословенските медиуми беа преполни со  драматични насловни страни и кулоари полни со имагинативни шпекулации.

Во еден момент се чинеше дека се пронајдени остатоци од бродот, но излезе дека тие не припаѓаат на Берге Истра, а на крајот на 16 јануари потрагата беше запрена.

Тогаш се случи уште една пресвртна точка во приказната за Берге Истра – на 19 јануари, јапонските рибари најдоа спасувачки сплав во морето со двајца гладни и жедни шпански морнари од Берге Истра.

Експлозии го скршиле бродот

Имелдо Барето Леон и Епифанио Пердомо Лопез, кои се уште се живи и живеат на шпанскиот остров Тенерифе, чувајќи го сплавот со кој избегале, биле единствените преживеани од несреќата бидејќи во моментот на експлозијата биле зафатени со работа на лакот на бродот.

Тие сведочеа дека прво слушнале силна, а потоа и две послаби експлозии, кои го скршиле бродот, кој брзо почнал да тоне. Тие се наше на сплавот каде што ги поминале следните 20 дена со минимални резерви на вода и храна.

Додека не беа пронајдени двајцата Шпанци, почнаа шпекулациите за судбината на „Берге Истра“. Постоеше масовно верување дека бродот бил киднапиран од пирати поради откуп или дека исчезнувањето на бродот се должи на познатиот „Бермудски триаголник“.

Се тврдеше дека бродот е оштетен од мина, скитник торпедо, ракета, дури и вонземјани, а директорот на Бергесен, Стејџленд, претстави верзија за тоа како бродот е уништен при ерупција на подводен вулкан.

Низ Југославија се прошири шпекулација дека норвешкиот сопственик намерно го потопил бродот поради осигурување, бидејќи за Берге Истра би бил платен износот на надоместокот на Лојд во денешна вредност од 82 милиони долари, но бродот му носел на сопственикот многу пари.

Сепак, Бергесен беше критикуван дека го прикрил случајот, со што не дозволил вистинска истрага и со тоа овозможил да се повтори слична трагедија, што се случи три години подоцна.

Неговиот брод „Берге Ванга“, од ист тип како Берге Истра, изграден во поранешна Југославија во октомври 1979 година, пловеше од Бразил на исток кога исчезна во близина на островот Тристан да Куња, но овој пат никој од морнарите не преживеа.

Сепак, дизајнерот на бродот ја отфрли лошата конструкција како причина и тврди дека единствената причина за оваа трагедија е заварувањето на палубата што Шпанците го потврдија, бидејќи експлозијата се случила додека заварувач работел на палубата, што предизвикало експлодирање на остатоците од нафта во товарниот простор со железна руда.

Капетанот ја одбил наредбата заварувачи да работат за време на патувањето, но тој бил сменет во бразилското пристаниште, а новиот командант го дозволил тоа и поради тоа загинал со целиот екипаж и бродот.

Одговорот на прашањето дали „Берге Истра“ е потопен од „непрофесионален“ социјализам или „алчен“ капитализам може да лежи во фактот дека Бергенсен, за да ги искористи своите бродови што е можно поефикасно, ги сервисирал за време на патувањето.



Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.